ÇOCUKLARDA ÖFKE DUYGUSU
Öfke, engellenme, kısıtlanma, amacına ulaşamama, başaramama, haksızlığa uğrama gibi durumlarda bireyin yaşadığı bir duygudur. Tıpkı sevinç, üzüntü, korku gibi. Öfke nöbeti ise, bireyin yaşadığı öfkenin göstergesi olan tepkilerdir. Herkes öfke yaşayabilir ancak herkes öfke nöbeti yaşamaz.
Çocuklarda öfke nöbeti ne zaman ve nasıl olur?
Engellenme, kısıtlanma, isteğine ulaşamama durumlarında çocuklar öfkelenebilir ve kızgınlıktan çocuğun ağlaması, bağırması, tepinmesi, elindekini fırlatması, yanındakine vurması, onu itmesi, ısırması, tokatlaması, tekmelemesi, kendini yere atması, yere kapanması, kafasının gerisini kasten yere çarpması, alnını sivri bir köşeye vurması, kendini durduramadan bu tepkileri sürdürmesi öfke nöbetidir. Öfke nöbetleri genelde izleyenleri ürkütür, anne ve babalarda panik hali yaratır. Sorunların büyük bir kısmı dil becerilerindeki dengesizlikten kaynaklanmaktadır. Çünkü; çocuklar duydukları kelimeleri iyi anlayabilir, ancak dil üretme becerileri henüz gelişmemiş olur. Çocuklar hissettiklerini veya istediklerini ifade edemediğinde, hayal kırıklığı daha da artar ve ortaya öfke duygusu çıkar.
Kriz, bazen babanın tablet süresini bitirmesiyle başlar ancak çocuk gider annesini ısırır, anne çocuğun öz bakımını yapmak ister ancak çocuk o arada gider kardeşinin canını yakar ve onu ağlatır. Öfkenin nedeni, hedefi ve kime olursa olsun, davranışlar yıkıcı olduğundan çocuklar anne babanın kriz halinde ne yapacağını önceden planlamış olurlar. Çünkü bu durumu daha önceden deneyimlemiş ve anne ile babanın tepkilerini öğrenmişlerdir.
Çocuklar öfke nöbeti geçirirken çevresine ve kendisine zarar verdiğini fark etmez. Kriz sırasında nefes alıp verişi değişir, sakinleşemeyecek izlenimini verir. Anne, baba bu görüntü karşısında korkar, çocuğa bir şey olacak endişesine kapılır. Anne, baba “Çikolata vermedik diye çocuk ne hale geldi?” diyerek krizi açıklamaya çalışır. Oysaki çocuklar sırf yetişkinleri manipüle etmek için böyle bir nöbet yaşamaktadır.
Çocuklarda öfke krizi için ne yapılır?
Öfke krizi sırasında yetişkinin yapması gereken ilk iş çocuğun kendine zarar vermesini durdurmak, yanındakilere zarar vermesini engellemek, zarar görenleri de emniyete almaktır. Bu da çocuğu kucaklamak, zarar göremeyeceği ve zarar veremeyeceği bir yere götürmekle olabilir. Eğer kendiliğinden odasına giderse, kapısını kapatmadan durduğu odasında beklemelisiniz.
Aileye Tavsiyeler
• Her aile çocuğuna (öfke krizinden bağımsız olarak) oyunda, ilişkide, etkinlikte temel kuralın: ‘kendine, karşısındakine ve eşyaya zarar vermemek‘ olduğunu öğretmelidir.
• Çocuğunuz bir öfke nöbetine yakalandığında sizin söylediklerinizi duyamaz. Bağırmalarınıza veya tehditlerinize ise olumsuz tepkiler gösterir. Yalnızca oturup, çocuğun öfkesini yaşarken onunla beraber olmalısınız. Odadan çıkmak çocuğunuzun kendisini terk edilmiş hissetmesine neden olabilir. Çocuğunuzun yaşadığı duygu fırtınası onun için korkutucu olabilir. Bu yüzden, yanında olduğunuzu bilmek ona iyi gelecektir.
• Öfke nöbeti ne kadar uzun sürerse sürsün, makul olmayan talepleri kabul etmemelisiniz ve çığlıklar atan çocuğunuzla müzakere etmeye çalışmamalısınız.
• Çocuklara sizin de kontrol sahibi olduğunuzu göstermelisiniz. Çocuğunuzun öfkesi insanlara veya hayvanlara zarar verecek, bir şeyleri etrafa fırlatacak veya durmadan çığlık atacak noktaya kadar yükselirse, çocuğunuzu sakin ve güvenli bir yere götürün. Çocuğunuza neden o odada olduğunu anlatın (“Babana vurduğun için”) ve sakinleşene kadar onunla kalacağınızı söyleyin.
• Konuyu daha sonra çocuğunuzla konuşmalısınız. “ Çok kızmıştın, çünkü o yemeği yemek istemiyordun” gibi onu anladığınızı ifade eden cümleler kurabilirsiniz.
• Öfke nöbetlerini tetikleyen durumlardan kaçınmaya çalışın. Çocuğunuzun hangi durumlarda öfkelendiğine dikkat etmelisiniz; Acıktığında darmadağın oluyorsa, yanınızda atıştırmalık bir şeyler taşımalısınız, Bir etkinlikten diğerine geçerken sorun yaşıyorsa, ona bu geçişlerden önce hafif bir işaret vermelisiniz, (Hikayemiz bitti zaman uyumaya gideceğiz),ona tepki vermekten çok, duruma ayak uydurma şansı vermiş olursunuz. Bir öfke nöbetinin gelişini görüyorsanız, yerinizi değiştirerek, ona bir oyuncak vererek veya farklı bir yüz ifadesi takınmak veya beklemediği bir şey yaparak onun dikkatini dağıtmaya çalışın.
• Mümkün olduğunca çocuğunuza seçenekler sunmalısınız.
Psk.Tutku ŞENYÜZ
